Nguy cÆ¡ sụp đổ cá»§a ná»n kinh tế Trung Quốc
Äăng ngà y: 10/04/2013 Trung Quốc là nước xuất khẩu lá»›n nhất thế giá»›i và là ná»n kinh tế đứng thứ 2 toà n cầu. Nhưng những vấn đỠxã há»™i nhức nhối cùng vá»›i bong bóng tà i sản sẽ là m thị trưá»ng nà y suy giảm sức mạnh và ảnh hưởng sâu sắc tá»›i tương lai cá»§a ná»n kinh tế hùng mạnh nà y.
Cách đây không lâu, thà nh phố Thâm Quyến ở đông nam Trung Quốc là một "hiện tượng" của sự bùng nổ xuất khẩu. Ngà y nay, nó đã trở thà nh một tiêu điểm của cuộc đấu tranh sinh tồn của Trung Quốc để duy trì biểu tượng tăng trưởng của quá khứ.
Quá khứ huy hoà ng đã quá xa vá»i
Mức lương thấp, sá»± dá»… dà ng tiếp cáºn đối vá»›i thị trưá»ng nước ngoà i, và má»™t sá»± lãnh đạo hiểu biết vá» doanh nghiệp đã giúp biến đổi Thâm Quyến từ má»™t là ng nông nghiệp tẻ nhạt trở thà nh má»™t trung tâm sản xuất vá»›i gần 150.000 lao động trong những năm 1990. Và o năm 1998, hÆ¡n 400 công ty nước ngoà i thà nh láºp trụ sở tại đây, sản xuất thiết bị Ä‘iện tá», đồ chÆ¡i và đồng hồ để xuất khẩu.
Cho đến thá»i Ä‘iểm hiện tại, số lượng các công ty nước ngoà i trong thà nh phố đã giảm xuống còn khoảng 150. Chi phà lao động tăng, thiếu đất và nhu cầu tiêu dùng từ phương Tây yếu dần đã đẩy nhiá»u doanh nghiệp ra khá»i đây; những công ty khác di chuyển đến các địa Ä‘iểm có lao động rẻ hÆ¡n. Số lượng lao động nháºp cư, vốn đã từng à o và o Thẩm Quyến vì cÆ¡ há»™i việc là m má»›i, cÅ©ng đã giảm còn gần má»™t ná»a.
Cùng vá»›i mức lương tăng cao và thiếu hụt trong lá»±c lượng công nhân, nhiá»u nhà máy phải đóng cá»a
Các tin xấu chồng chất đã đẩy các quan chức ở đây phải Ä‘i tìm các cÆ¡ há»™i tăng trưởng má»›i. Chúng được táºp hợp lại và phân tÃch, mổ xẻ.
"Các ngà nh xuất khẩu không có tương lai lâu dà i," theo ông Äặng Dư Äông, Bà Thư Äảng Cá»™ng sản má»›i cá»§a Thâm Quyến, và là má»™t ngưá»i há» hà ng xa cá»§a cá»§a Äặng Tiểu Bình, cá»±u lãnh đạo nổi tiếng vá»›i việc mở ná»n kinh tế cá»§a Trung Quốc ra bên ngoà i sau nhiá»u năm bị cô láºp.
Những thách thức của Thâm Quyến mang đến một cái nhìn khách quan trong những vấn đỠhiện nay mà Trung Quốc phải đối mặt. Theo Cục Thống kê Quốc gia, tăng trưởng kinh tế trong nước đã giảm từ mức cao 14,8% trong quý II năm 2007 xuống 7,5% và o quý II năm 2013
Những lý do của sự trượt dốc
Trong nhiá»u tháºp ká»·, quốc gia đông dân nhất thế giá»›i nà y dá»±a trên má»™t công thức đơn giản để tăng trưởng. Trung Quốc kết hợp má»™t nguồn lao động giá rẻ vá»›i các khoản đầu tư và o các nhà máy má»›i và cÆ¡ sở hạ tầng để phát triển ná»n kinh tế.
Äầu tư nước ngoà i trà n ngáºp đã biến Trung Quốc trở thà nh má»™t công xưởng chá»§ lá»±c cá»§a thế giá»›i. Tăng trưởng kinh tế hà ng năm đạt trung bình 10% trong những năm 1980, năm 1990 và 2000, theo Cục Thống kê.
Nhưng bây giá», nhiá»u tiá»m năng mà mô hình cÅ© cá»§a Trung Quốc sá» dụng để thà nh công có vẻ đã tiêu hao rất nhiá»u.
Các thế mạnh vá» mức lương thấp cho công nhân mà đã giúp Trung Quốc thu hút nguồn vốn nước ngoà i Ä‘ang dần khô cạn. Trong khi đó, đầu tư và o thiết bị má»›i và các nguồn vốn khác cÅ©ng không có được năng suất tăng trưởng nhiá»u như trước.
Từ hà ng nghìn công ty quốc tế và o đầu những năm 90, bây giỠchỉ còn hơn 150 công ty sản xuất tại Thâm Quyến
Sá»± biến đổi thà nh phần lao động là má»™t phần lá»›n cá»§a sá»± chuyển đổi nà y. Dân số trong độ tuổi lao động cá»§a Trung Quốc giảm mạnh trong năm 2012, phá vỡ xu hướng tăng trưởng cá»§a thá»i kỳ đổi má»›i ba tháºp ká»· trước, phần lá»›n vì chÃnh sách má»™t con. Từ năm 2010 đến năm 2030, lá»±c lượng lao động cá»§a Trung Quốc được dá»± Ä‘oán sẽ giảm 67 triệu ngưá»i, nhiá»u hÆ¡n toà n bá»™ dân số cá»§a Pháp - theo dá»± Ä‘oán cá»§a Liên Hiệp Quốc.
Có Ãt lao động có sẵn và mức tiá»n lương đã tăng lên. Do váºy, lương cá»§a công nhân sau ba năm đã tăng thêm hai con số, theo số liệu cá»§a chÃnh phá»§, đẩy má»™t số nhà sản xuất sang vòng tay cá»§a các đối thá»§ cạnh tranh có lao động giá rẻ như Bangladesh và Việt Nam.
Tăng trưởng xuất khẩu cũng giảm, từ mức trung bình 30%/năm từ năm 2003 và 2007 xuống 9,2% trong tám tháng đầu năm 2013, theo số liệu của Tổng cục hải quan.
Các vấn đỠchồng chất không hẳn rõ rà ng từ đầu. Nhìn từ má»™t mức tổng quan, các vấn đỠnan giải đã nổi lên sau cuá»™c khá»§ng hoảng tà i chÃnh toà n cầu khi Trung Quốc đổ hà ng nghìn tá»· USD tÃn dụng và o ná»n kinh tế. HÆ¡n nữa, sá»± phát triển cá»§a các mối Ä‘e dá»a nà y trầm trá»ng hÆ¡n sau việc xây dá»±ng đưá»ng sắt, đưá»ng bá»™ và các hệ thống cÆ¡ sở hạ tầng lá»›n khác.
Cơ hội mong manh để quay lại đà tăng trưởng
Dù váºy, kinh tế Trung Quốc có dấu hiệu má»›i vá» sá»± phục hồi gần đây, má»™t phần là do việc cung ứng tiá»n tệ giá rẻ và o đầu năm đã giúp đỡ Ãt nhiá»u cho ngà nh sản xuất công nghiệp và các chỉ số quan trá»ng khác. Nhưng chỉ có má»™t số Ãt những doanh nghiệp trong và ngoà i nước tin rằng kinh tế Trung Quốc sẽ quay lại mức tăng trưởng trước đây.
Nhiá»u ngưá»i dá»± Ä‘oán rằng ná»n kinh tế nà y sẽ phải cháºt váºt để duy trì quỹ đạo hiện tại cá»§a nó trong trưá»ng hợp không có những cuá»™c cải cách mạnh mẽ từ nhà nước. Mặc dù Trung Quốc vẫn là nước xuất khẩu lá»›n nhất thế giá»›i, nó Ä‘ang dần mất Ä‘i má»™t số lợi Ãch tà i chÃnh trước đó, cùng vá»›i tá»· lệ tăng trưởng dá»±a và o xuất khẩu siêu giảm mạnh. Mức nợ tăng cÅ©ng là m ná»n kinh tế nà y chao đảo thêm.
Má»™t cuá»™c há»p quan trá»ng cá»§a những quan chức hà ng đầu cá»§a Äảng Cá»™ng sản Trung Quốc và o tháng 11 sắp tá»›i Ä‘ang được lên kế hoạch như má»™t ná»— lá»±c để đưa ná»n kinh tế đến má»™t con đưá»ng bá»n vững hÆ¡n.
Há»™i nghị thượng đỉnh tháng 11, được tổ chức khoảng 5 năm má»™t lần, có ý nghÄ©a lịch sá» khá sâu sắc. Tại má»™t trong những cuá»™c há»p nà y, năm 1978, Äặng Tiểu Bình đã vượt qua Mao Trạch Äông để lá»±a chá»n ngưá»i kế nhiệm Hoa Quốc Phong và đưa Trung Quốc tá»›i con đưá»ng cải cách và mở cá»a. Ông Äặng Tiểu Bình thúc đẩy chÃnh sách há»— trợ thị trưá»ng, sau đó nói rằng để má»™t quốc gia phát triển thịnh vượng thì phải "cho má»™t số ngưá»i là m già u trước."
Trăn trở cá»§a ngưá»i lao động vá» các vấn đỠxã há»™i
Năm 2013, Tổng Bà thư Táºp Cáºn Bình má»™t lần nữa phải đối mặt vá»›i những thách thức để tạo sức sống cho má»™t ná»n kinh tế Ä‘ang ngà y cà ng cạn kiệt. Äặc biệt cấp bách, theo ý kiến cá»§a các nhà kinh tế, là sá»± sá»a đổi cần thiết để có má»™t hệ thống quan hệ cùng vá»›i các dịch vụ xã há»™i cho 260 triệu ngưá»i lao động di cư ở Trung Quốc. Quy định hiện hà nh đòi há»i há» phải trở vá» nÆ¡i sinh ra để được hưởng dịch vụ y tế, giáo dục và các dịch vụ bao cấp khác. Vá»›i má»™t sá»± cản trở như váºy, mô hình thiếu khả thi đó sẽ dẫn đến má»™t sá»± thất bại nặng ná» vá» cÆ¡ cấu xã há»™i.
Thiếu sá»± há»— trợ cho lao động nháºp cư đã gây ra má»™t hiệu ứng domino kinh tế. Nhiá»u ngưá»i trong số há» tiết kiệm chi tiêu cho các dịch vụ cÆ¡ bản không được bảo hiểm nhà nước tà i trợ. Tiêu thụ ná»™i địa ở Trung Quốc giảm xuống còn khoảng 36% GDP ná»™i địa, theo Cục Thống kê, thấp hÆ¡n nhiá»u so vá»›i mức 70% ở Mỹ. Äiểm mấu chốt ở đây là : Trung Quốc dá»±a và o xuất khẩu và đầu tư cá»§a chÃnh phá»§ để tăng trưởng kinh tế.
Kể cả các công ty rất thà nh công tại Trung Quốc cÅ©ng Ä‘ang đối mặt vá»›i áp lá»±c thị trưá»ng
Thâm Quyến cÅ©ng phản ánh nhiá»u những lợi thế cá»§a mô hình tăng trưởng trước đây cá»§a Trung Quốc, cÅ©ng như những bất ổn má»›i liên quan đến độ bá»n vững cá»§a mô hình nà y.
Khi Trung Quốc bắt đầu mở cá»a vá»›i thế giá»›i bên ngoà i trong những năm 1980, thà nh phố nà y đã được chuẩn bị cho má»™t cuá»™c cất cánh thay đổi diện mạo. Vá»›i má»™t vị trà chiến lược, chỉ cách Hồng Kông má»™t giá» bay, Thâm Quyến đã bước và o ná»n kinh tế toà n cầu vá»›i các Ä‘iá»u kiện hoà n hảo để tạo ra má»™t ná»n kinh tế bùng nổ trong xuất khẩu.
"Nó giống như má»™t ngá»n đồi là m bằng và ng ngay bên ngoà i cá»a nhà ", ông Äặng Dư Äông, bà thư đảng địa phương, cho biết.
Sá»± nguy hiểm cá»§a phụ thuá»™c thái quá và o xuất khẩu đã bắt đầu trở nên rõ rà ng ngay từ cuối những năm 1990, khi cuá»™c khá»§ng hoảng tà i chÃnh châu à đã khiến má»™t số công ty ở Thâm Quyến lâm và o cảnh phá sản. Cuá»™c khá»§ng hoảng tà i chÃnh năm 2008 cÅ©ng đã đẩy nhiá»u doanh nghiệp khác và o cảnh thất bại. Trong thá»i Ä‘iểm đó, hÆ¡n 200 doanh nghiệp đã bị phá sản hoặc phải di chuyển đến các địa Ä‘iểm khác, nÆ¡i nguồn lá»±c lao động và các chi phà kinh doanh rẻ hÆ¡n, theo má»™t cuá»™c khảo sát do Hồ Biên, má»™t giáo sư kinh tế tại Äại há»c Bắc Kinh chỉ đạo.
Äể tồn tại, buá»™c phải thÃch nghi vá»›i môi trưá»ng má»›i
Các nhà máy vẫn còn tồn tại đến bây giá» phải đối mặt vá»›i mức sinh lá»i thấp hÆ¡n. Mức tăng tiá»n lương và tăng giá trị tiá»n tệ cá»§a Trung Quốc (tăng 34 % so vá»›i đồng USD kể từ năm 2005) Ä‘á»u mang đến những vấn đỠnan giải cho các doanh nghiệp.
Hideo Aoyagi, tổng giám đốc cá»§a má»™t công ty Nháºt Bản sá» dụng gần 4.000 công nhân trong thà nh phố, cho rằng ông cảm nháºn được sá»± chấn động kinh tế từ trước. Ông cho biết chi phà tiá»n lương đã tăng 40 % kể từ năm 2007. Các công ty như Dongguan Shinano Motor, sản xuất động cÆ¡ cho tất cả má»i thứ từ ô tô đến nồi hÆ¡i, hầu như không thể hoà vốn ngay cả trong năm 2012. Năm nay, kết quả nà y dá»± kiến ​​sẽ tốt hÆ¡n đôi chút, vá»›i lợi nhuáºn tăng khoảng 3%, ông Aoyagi nói.
Nhưng nếu các khách hà ng quan trá»ng hÆ¡n chuyến đến Äông Nam Ã, công ty ông có thể mở má»™t nhà máy ở đó, ông Aoyagi chia sẻ.
Ngay cả các công ty rất thà nh công cÅ©ng cảm thấy có má»™t số nguy cÆ¡ rình ráºp vá» kinh doanh. Các công ty đó bao gồm Kunki Electronics Co Ltd, sản xuất Ä‘iện thoại di động và các vá» máy ảnh cho các thiết bị cá»§a Samsung và Panasonic.
Lin Meihui, giám đôc cá»§a Kunki rằng công ty vẫn còn Ä‘ang phát triển và có lợi nhuáºn. Ông vừa đầu tư 100 triệu Nhân dân tệ (16,3 triệu USD) và o má»™t nhà máy má»›i tại Thâm Quyến, bắt đầu hoạt động và o đầu năm nay.
Nhưng cho đến nay tất cả những gì mà ông Meihui có thể tìm được chỉ là 440 trong tổng số 550 công nhân cần thiết cho nhà máy cá»§a mình để có khả năng hoạt động hết công suất. Ông nói rằng các ngân hà ng cÅ©ng không muốn cho vay bởi vì công ty cá»§a ông đã vượt quá giá»›i hạn tà i sản thế chấp. Kinh phà cho các nhà máy sản xuất má»›i đến từ lợi nhuáºn trong các năm trước và các khoản vay từ bạn bè.
Äối vá»›i ông Äặng Dư Äông, bà thư đảng địa phương, tương lai cá»§a Thâm Quyến không phải là sản xuất hà ng hóa có giá trị thấp để xuất khẩu bởi vì "có quá nhiá»u ngưá»i là m những Ä‘iá»u tương tá»±."
Nhiá»u trong số các nhà máy còn lại cá»§a thà nh phố, tuy có nhiá»u vốn và chuyên môn hÆ¡n so vá»›i những nhà máy đã phá sản, nhưng vẫn dá»… bị đối thá»§ cạnh tranh và vượt trá»™i trong khu vá»±c Äông Nam Ã.
Rất nhiá»u công trưá»ng đã má»c lên vá»›i hy vá»ng cứu vãn ná»n kinh tế sụp đổ ở Thâm Quyến
Những nỗ lực cứu vãn của các nhà lãnh đạo thà nh phố
Như những lãnh đạo cá»§a các địa phương khác phải đối mặt vá»›i tốc độ xuất khẩu cháºm lại, các lãng đạo cá»§a Thâm Quyến đã chuyển sang bất động sản để thúc đẩy ná»n kinh tế. Trên má»™t con đưá»ng chÃnh, ba dá»± án nhà ở lá»›n Ä‘ang được tiến hà nh vá»›i già n giáo và cần cẩu đã được dá»±ng lên. Thà nh phố cÅ©ng dá»±a và o các dịch vụ tà i chÃnh hay đầu tư và o má»™t công ty bảo lãnh vay vốn và lên kế hoạch cho má»™t công ty cho vay nhỠđể xoay chuyển tình thế.
Lãnh đạo địa phương nói rằng động thái như váºy là má»™t cách để sá» dụng hiệu quả mức tà i sản tiết kiệm cá»§a thà nh phố, tốt hÆ¡n so vá»›i cách để số tiá»n nà y nằm im trong tà i khoản có lãi suất thấp trong các ngân hà ng. Nhưng vá»›i mối lo ngại lá»›n vá» mức nợ ngà y cà ng tăng cá»§a Trung Quốc, đây có thể là má»™t khoảng thá»i gian nguy hiểm để chuyển và o kinh doanh tÃn dụng.
Chuyển và o bất động sản cũng là một canh bạc, mặc dù một trong số đó cho đến nay đã có một dự án mang lại kết quả tốt cho thà nh phố.
Trong số các dá»± án bất động sản lá»›n nhất có má»™t dá»± án phát triển biệt thá»± 270.000 mét vuông được gá»i là Blue Mountain. Cụ thể là thà nh phố tạo ra thu nháºp từ sá»± các dá»± án tương tá»± như váºy từ khả năng sở hữu vỠđất Ä‘ai. Trong má»™t dá»± án lân cáºn, thị trấn đã thá»±c hiện sở hữu 55% cổ phần cá»§a toà n dá»± án.
Các nhà chức trách của Trung Quốc đang đánh cược và o các dự án bất động sản có độ rủi ro cao
Giáo sư kinh tếHồ Biên cho biết các nhà lãnh đạo của Thâm Quyến đang chỉ đạo một sự thay đổi cần thiết trong mô hình kinh tế của thà nh phố.
"Bà thư cũ của đảng chuyển từ nông nghiệp sang sản xuất, bà thư mới đang nâng cấp sản xuất và chuyển sang và o các loại hình dịch vụ", ông nói.
Tuy nhiên, giá cả tăng mạnh cho thấy bong bóng tà i sản có khả năng sẽ xảy ra. Giá nhà đã tăng gấp đôi kể từ năm 2007 tại Thâm Quyến và các công ty bất động sản đã dùng cách cung cấp từ những cổ phiếu cá»§a Apple đến và ng miếng để khÃch lệ ngưá»i mua. Nhiá»u ngưá»i dân địa phương sở hữu hai ngôi nhà , cho thấy rằng lo ngại cÅ©ng như nhu cầu thá»±c tế đã thúc đẩy sá»± tiêu thụ nhà đất ở Trung Quốc. Mối lo ngại đó đã trở nên phổ biến trên khắp Trung Quốc, trong đó các công trình xây dá»±ng dá»±a trên ảo giác đã để lại những thà nh phố ma không ngưá»i sinh sống và các dá»± án chết trà n ngáºp.
Các nhà kinh tế cho rằng, để Thâm Quyến có thể tăng trưởng bá»n vững hÆ¡n, như các thà nh phố khác cá»§a Trung Quốc, má»™t yếu tố quan trá»ng sẽ là là m cho thà nh phố hiếu khách hÆ¡n đối vá»›i ngưá»i lao động nháºp cư để há» có thể ở đó thay vì quay trở vá» nhà . Äiá»u đó sẽ thúc đẩy nhu cầu vá» hà ng hóa và dịch vụ tại địa phương và tăng năng suất cho các nhà máy cao cấp.
Tương lai mịt mù cá»§a ngưá»i lao động
Khi đến độ tuổi giữa 20, 37% dân cư nông thôn cá»§a Trung Quốc sẽ chuyển sang là m việc ở các thà nh phố, theo má»™t nghiên cứu cá»§a Xin Meng, má»™t giáo sư kinh tế tại Äại há»c Quốc gia Úc. Tuy nhiên, và o thá»i Ä‘iểm hỠđến giữa những năm 30 tuổi, chỉ còn 18% vẫn còn Ä‘ang ở xa nhà .
Thâm Quyến chịu tác động nhiá»u hÆ¡n hầu hết các thị trấn ở Trung Quốc do 80.000 ngưá»i di cư cá»§a thà nh phố. Các trưá»ng há»c cÆ¡ bản là má»™t dịch vụ mà cÆ¡ quan địa phương có cung cấp cho má»™t số trẻ em, bao gồm cả trẻ em cá»§a những ngưá»i di cư và o thà nh phố. Äiá»u kiện xét tuyển sẽ được quyết định dá»±a trên má»™t hệ thống tÃnh Ä‘iểm bao gồm các tà i khoản thanh toán cá»§a ngưá»i nháºp cư đối vá»›i bảo hiểm xã há»™i, sở hữu nhà , và sá»± tuân thá»§ chÃnh sách má»™t con cá»§a Trung Quốc.
Các nhà máy cÅ©ng đã mở rá»™ng phạm vi bảo hiểm cho sức khoẻ cá»§a ngưá»i lao động - má»™t yêu cầu được thi hà nh nghiêm túc ở Thâm Quyến hÆ¡n so vá»›i má»™t số bá»™ pháºn khác cá»§a đất nước.
Nhưng các Ä‘iá»u kiện để đủ cho con cái há»c hà nh cÆ¡ bản là quá nặng nỠđối vá»›i nhiá»u ngưá»i di cư. Hầu hết trong số há» quá nghèo để mua má»™t ngôi nhà .
Không có khả năng cho con cái nháºp há»c, nhiá»u gia đình lao động Ä‘ang gặp rất nhiá»u khó khăn
Nhiá»u ngưá»i vẫn nghÄ© như Lê Bình Bình, má»™t phụ nữ 30 tuổi đến từ Hồ Bắc. Cô nói rằng cô ở Thâm Quyến "chỉ là tạm thá»i."
Không có bảo hiểm y tế địa phương và không có nÆ¡i đảm bảo cho cáºu con trai 13 tháng tuổi cá»§a cô khi cháu đến tuổi Ä‘i há»c, cô Lê và chồng Ä‘ang có kế hoạch quay trở lại quê hương.
"Chúng tôi thá»±c sá»± cần những ngưá»i lao động như váºy, nhưng từ má»™t quan Ä‘iểm thá»±c dụng, chúng tôi phải bá» mặc há»", theo Äặng Mẫn Chang, nhà cầm quyá»n đứng thứ hai trong chÃnh quyá»n địa phương Thẩm Quyến.
Viet Bao.vn